مالاکا

اسلام و سلطنت مالاکا 1402_1511

بازرگاني منظم ساحلي در خليج فارس و درياي عرب که بين النهرين و سرزمين هند را به يکديگر متصل مي کردند پيشينه اي تاريخي لااقل تا زمان امپراطوري آشوري (729_612 قبل از ميلاد) دارد. حضور بازرگانان عرب و ايراني در گوانگ زو، بندري در جنوب چين در قرن هشتم ميلادي گزارش شده است. با اين وجود با تهاجم سلطان محمود غزنوي به سرزمين هند (997_1030) شمشير اسلام يک بعد قدرتمند ديني و سياسي به تجارت افزود. مارکو پولو در سال 1292 در بازگشت از دربار کوبلاي خان به ونيز به اين موضوع اشاره کرده است که پاسايي در شمال سوماترا اسلام آورده است. سلطان پاسايي اولين فرمانرواي مسلمان سوماترا در 1297 درگذشت و تحت نفوذ هندوي ماجاپاهيت پاسايي در سال 1350 از اسلام بازگشت. با اين وجود اسلام با روندي يکنواخت در مجمع الجزاير در گسترش بود. کتيبه هاي اسلامي در مالايا از سال 1326 به بعد وجود داشته اند. يک دانشمند مسلمان مالايي به نام موکدوم در مجمع الجزاير فيليپيني سولو در حدود سال 1380 گزارش شده است. در سال 1400 آکه يک ايالت شمالي سوماترا به اسلام گرويد. زماني که در سال 1377 ماجاپاهيت، پالمبنگ، پايتخت سري ويجايان را گرفت شاهزاده اي از خانواده سلطنتي، پارامش وارا به مالايا گريخت. در سال 1402 او گلوگاهي در تنگه مالاکا را که در آن نقطه عرض تنگه به 53 کيلومتر مي رسد براي ساختن پايتخت جديدش، مالاکا برگزيد. پارامش وارا به سرعت براي محافظت از دولت تازه تأسيس و آسيب پذيرش اقدام کرد. او براي بدست آوردن محافظت در برابر دشمنان ماجاپاهي خود هيئتي را به حضور امپراطور زو دي (يونگ لي) فرستاد. درياسالار زنگ هي در سال 1409 با ناوگان اژدهاي مينگ به مالاکا وارد شد. پارامش وارا جهت تقويت مناسبتها با امپراطوري مينگ شخصاً در سال 1411 از بي جينگ ديدار کرد. در همان سال در حالي که يک هيئت تبليغي مسلمان در مناطق شرقي تا آمبون در سرزمين مولوکا در کار تبليغ اسلام بودند پارامش وارا در 1414 اعلام کرد که مسلمان شده است و خود را سلطان مالاکا خواند. تب اسلام بالا گرفته بود. رقيبان قوس سلطنتي، ماجاپاهيت ها نيز در سال 1447 اسلام آوردند. هندوها که علاقه مند بودند نفوذ مذهب خود را بازيابند خود را تحت فشار احساس مي کردند. از اواسط قرن به بعد هندوها جاوايي بر جزيره بالي متمرکز شدند و در اين منطقه توانستند تا به امروز مذهب خود را حفظ کنند. در سال 1475 جزاير مولوکايي ترنات و تيدور مسلمان شدند

طي قرن پانزدهم سلطنت در حال رشد مالاکا قدرت گرفت. اين سلطنت با موفقيت حملات زميني و دريايي امپراطوري تايلندي را در 1445 و 1456 دفع کرد. سلطان منصور شاه هم پيمانان امپراطوري تايلند را در شبه جزيره (مالايا) که عبارت بودند از کده و پنهنگ را مطيع خود ساخت. سرانجام در سال 1498 با تلاشهاي درياسالار خود هانگ تواه، مالاکا حق انحصاري خود را در تنگه مستحکم ساخت. همه بازرگاني تنگه و به خصوص تجارت ادويه هاي سلب و مولوکا تحت حفاظت و از طريق بازارهاي مالاکا به انجام مي رسيد. باتوجه به اين که بوداييسم و هندوييسم در بيش از هزار سال توانسته بودند به زحمت تا شرق برونئو دسترسي پيدا کنند براي اسلام که طي کمتر از دو قرن طول مجمع الجزاير را از سوماترا تا مولوکا سفر کرده بود قابل توجه است. اسلام به عنوان يک دين تبي عمومي داشت. اديان هندو و بودا بيشتر براي خدا ساختن حکومتهاي راجه ها مورد استفاده قرار گرفته بود. اسلام به گروندگانش رستگاري فردي مي بخشيد. اسلام همچنين با تحرکات اجتماع بازرگانان جابجا مي شد. راجه هاي هندو بودايي که بنادر را در اختيار داشتند با اخذ ماليات از بازرگاناني که از بنادرشان مي گذشتند اجازه عبور و مرور بازرگاني را مي دادند. مسلمانان بازرگان که پايگاهي بندري نداشتند از سلايق تجاري آنان پيروي مي کردند. خط گرايش به اسلام مستقيماً منطبق بر مسير تجارت ادويه بود

شايد مهمتر از همه اسلام با خود باروت اسلحه آتشين و توپ آورد. اگر به ياد آوريم چگونه سلطان مالاکا اسلام آورد و ديگران چقدر سريع از وي تبعيت کردند اين نظر را مطرح مي کند که اسلحه هاي جديد شايد محدود به دينداران جديد مي بوده است. پيشرفت سريع مذهب در جزاير شايد لااقل تا حدي رقابتي براي دسترسي به اسلحه جديد بوده است. سالي که سلطنت مالاکا در نهايت توانست قدرت خود را بر تنگه مستقر سازد سالي سرنوشت ساز بود. در همان سال واسکو دا گاما با 4 کشتي از پرتغال حرکت کرد و از اقيانوس هند گذشت و در 27 مه 1498 در ساحل مالابار در کلکته پهلو گرفت. هندوهاي هندي و مسيحيان پرتغالي در دشمني عميق با اسلام شريک بودند. در 1510 آفونسو د آلبوکرک نايب السلطنه هند با پيماني با کريشنا دوا رايا امپراطور ويجا ياناگر بندر گائو را به عنوان پايگاهي دريايي براي عمليات پرتغالي در اقيانوس هند در اختيار گرفت

آلبوکرک قبلاً درباره اهميت استراتژيک مالاکا در تجارت ادويه مطلع بود. به زودي در سال بعد،1511 از گائو با خود 18 کشتي جنگي حرکت داد و به سلطنت مالاکا پايان داد. با از دست رفتن مالاکا شبکه تجاري مسلمان با لرزه اي از هم پاشيد. از آن زمان به بعد پرتغال تنها در حوزه قدرت خود قادر به فعاليت تجاري بود و هيچ گاه دوباره نتوانست شبکه تجاري را که نابود کرده بود را بازسازي کند. 10 سال بعد پرتغاليها با مشاهده ويکتوريا کشتي ماژلان که از فيليپين به سمت غرب به اسپانيا بازمي گشت قوياً احساس خطر کردند

اين نوشته ترجمه اي از اين متن است