و ذا النون اذ ذهب مغاضباً فظن ان لن نقدر عليه فنادي في الظلمات ان لا اله الا انت سبحانک اني کنت من الظالمين فاستجبنا له و نجيناه من الغم و کذلک ننجي المؤمنين

سه‌شنبه، بهمن ۱۷، ۱۳۸۵

سفرهای اکتشافی اروپائیان؛ مسير دريايي به هند و تجارت درياي سرخ

واسکو داگاما در امتداد ساحل شرقي آفريقا به راه خود ادامه داد او به دنبال ناخدايي بود که بتواند کشتيهايش را به سمت هند هدايت کند. اما داگاما صبورترين و بخشنده ترين دريانورد پرتغالي نبود و تعجيل و خلق خشنش کار را مشکلتر کرده بود. يک اتفاق کوچک در موزامبيک داگاما را برانگيخت تا شهر را هدف توپهاي خود قرار دهد. تنها در کيلوا بود که يک ناخداي مناسب يافت شد. ابن مجيد برجسته ترين دريانورد آسيايي زمان خود بود که کاپيتان پرتغالي او را نگه داشت. تحت هدايت حرفه اي مجيد کشتيهاي پرتغالي به سرعت به هند غربي رسيدند. داگاما در يادداشتهايش مي نويسد روز جمعه هيجدهم ماه مه در حالي که بيست و سه روز بود که هيچ خشکي نديده بوديم کوهستاني رفيع را ديديم و اين در حالي بود که همراه با بادهايي حرکت مي کرديم که ممکن نبود کمتر از 600 واحد طي کرده باشيم. خشکي وقتي اولين بار که ديده شد در فاصله هشت واحدي قرار داشت و عمق بستر زير کشتي پيشرو چهل و پنج فاتوم بود. يادداشتهاي داگاما گزارش مي کنند پس از اين که در نهايت ملوانان پرتغال در کلکته پياده شدند با عباراتي مانند لعنت بر شما، چه چيزي شما را اينجا آورده است مورد استقبال قرار گرفتند. وقتي از داگاما پرسيده شد به دنبال چه چيزي اين همه راه از خانه آمده است جواب داد در جستجوي مسيحيان و ادويه آمده است

با اين حال اين شرقي نبود که کاپيتان اروپايي انتظار داشت با آن روبرو شود. او به جاي يافتن يک کشور واحد ثروتمند حکومتهاي بي شماري همراه با شبکه تجاري پيچيده و گسترده اي يافت. شايد تعجب آورتر اين بود که در بندرهاي اقيانوس هند که براي پرتغاليها حدود يک قرن طول کشيده بود تا آن را از طريق دريا بيابند، داگاما بازرگاناني يافت که قرنها بود از طريق ونيزيها شمشهاي فلز و طلاي اروپايي را براي هنديها داد و ستد مي کردند و ادويه وارد مي کردند. علاوه بر کالاهاي اروپايي داگاما همچنين در بازار کالاهايي از شمال آفريقا و مالايا، و طلا و عاج از شرق آفريقا ديد. فاصله هايي که اين بازارها را پوشش مي دادند داگاما را مبهوت ساخته بود

به عنوان مثالي از اين که اين مسيرهاي تجاري چقدر گسترده بودند تنها کافي است نگاهي به تجارت در اقيانوس هند بيندازيم. در اين منطقه بادهاي موسمي غالب مسير تجارت را مشخص مي کنند. بين نوامبر و آوريل بادهاي موسمي از شمال شرقي و از مه تا اکتبر اين بادها از جنوب غربي مي وزند. در جنوب مالاي جايي که بادهاي شمال شرقي اقيانوس هند به بادهاي جنوب غربي درياي چين مي رسند مالاکا به عنوان ثروتمندترين نقطه دنيا ظهور کرده بود. پرتغاليها در مالاکا دريافتند که همه امور شهر بوسيله بازرگانان و مردان دريا هدايت مي شود. اين بازرگانان از دوردست ترين نقاط جهان شناخته شده، تونس و چين جمع شده بودند که با خود ابريشمهاي چيني، منسوجات هندي، ادويه شرق هند و کالاهاي اروپايي را که از طريق قاهره و عدن مي رسيدند مي آوردند. بازرگانان مسيحي و بسيار بيشتر از آنها هندو بودند که در يک محيط مسالمت آميز همگي به کار خود ادامه مي دادند و پرتغاليها به زودي دريافتند بيشتر مردان دريا و بازرگانان در اقيانوس هند و ماوراي آن مسلمانان هستند و به اين ترتيب براي داگاما که موقعي که از او پرسيده شد چه چيزي او را از چنان فاصله دوري به آنجا کشيده است پاسخ داد مسيحيان و ادويه چنين توسعه اي ممنوع بود

در هند داگاما همان مشکلاتي را داشت که وقتي کشتيهايش در بنادر اقيانوس هند بودند. تلاش پرتغاليها که کالاهاي مناسبي براي تجارت نداشتند براي ورود به تجارت پرسود منطقه ناموفق بود. علاوه بر اين تکبر و بي اعتنايي به آداب محلي از سوي پرتغاليها به زودي حسن نيت اوليه راجاهاي هندي را فرسود. به عنوان مثال پرتغاليها به نحو ناشايسته اي در مقبره هاي هندو آداب عبادت را به جا مي آوردند و داگاما برخي از ساکنان محلي را براي استفاده به عنوان مترجم در سفرهاي بعدي مي دزديد و اينها در مجموع باعث مي شد جمعيت محلي با آنان مخالفت و خصومت پيش بگيرند. شايد مهمتر از اين بازرگانان محلي که درباره رفتار پرتغاليها در آفريقا اطلاع داشتند و چنين رفتاري را در کشور خودشان هم مي ديدند چون علاقه اي نداشتند زندگي و شادابي شان نابود شود از تجارت با اروپاييها سر باز مي زدند

تقريباً نصف ناوگاني که داگاما با آن دو سال قبل ليسبون را ترک کرده بود براي سفر بازگشت به خانه باقي مانده بود. با دستاورد داگاما که تقريباً 300 روز را در دريا گذرانده بود به عنوان يک شاهکار تحمل و مهارت دريايي در قياس با مهارتهاي خام دريايي پرتغاليها رفتار شد. اما بايستي به خاطر داشت که راه دريايي به هند تنها با هدايت حرفه اي ابن مجيد يافت شده بود و او بود که مي دانست چگونه به درستي از سيستم بادهاي اقيانوس هند استفاده کند

داگاما به خاطر خدماتش هداياي بسياري دريافت کرد هرچند او نه چنان که قرار بود هم پيماني يافته بود و نه هيچ امتياز بازرگاني خاصي در منطقه براي پرتغال به دست نياورده بود. البته کاپيتان پرتغالي در زماني که در کلکته بود يک مسلمان تونسي و يک يهودي اسپانيايي را به خدمت گرفت و از طريق آنان درباره برخي از پيچيدگيهاي اقتصاد آسيا و اين که چگونه براي تأمين علاقه منديهاي پرتغالي بايستي دستکاري شود چيزهايي آموخت. شاه مانوئل اول با تجهيز به اين اطلاعات مهم تصميم گرفت در اقيانوس آرام انحصار تجارت ادويه را بوسيله جنگ بيرحمانه آتش و شمشير به دست گيرد

تجارت دريايي

پس از اين که داگاما در سال 1498 به هند رسيد شاه پرتغال براي تأمين امنيت مسير دريايي اقدام کرد و داگاما را فرستاد تا اين کار را به انجام برساند. داگاما در طي سفر خود با مخالفت سرسختانه مسلمانان با تلاشهاي پرتغاليها براي وارد شدن به تجارت اقيانوس هند مواجه شدند و در نتيجه کاپيتان پرتغالي به اين باور رسيد که راه خود را به سوي بازار بايد با زور باز کند. خوش اقبالي پرتغاليها اين بود که امپراطوريهاي مصر ايران و ويجاياناگر اگر هم کشتي داشتند کشتيهاي خود را مسلح نکرده بودند. کشتيهاي مالاي که به طور اوليه به نام لانچارا شناخته مي شدند کوچک بوده و يک دکل داشتند و با دو پارويي که در عقب کشتي قرار داشت دور مي زدند. بسياري از بازرگانان مسلمان، کشتيهاي بزرگ اقيانوس پيما داشتند که بوسيله کشتيهاي کوچکتر ساحلي همراهي مي شدند اما حتي اين کشتيها براي حمل توپخانه (تسليحات پرتابه اي) مناسب نبودند و از آهن در ساختن بدنه آنها استفاده نشده بود. به اين ترتيب کشتيهاي بازرگانان نسبت به کشتيهاي پرتغالي بسيار حساستر بودند و اين به معناي آن بود که پرتغاليها مي توانستند کنترل اقيانوس هند را با سهولت نسبي به دست آورند

قبل از ظهور پرتغاليها، اداره تجارت دريايي در اقيانوس هند با صلح و ارامش به انجام مي رسيد. در طي قرون يک رابطه متقابل و سودمند بين بازرگانان مسلمان و تجار هندو بوجود آمده بود و پرتغاليها کالا و خدمات اندکي براي ورود و تغيير در اين شبکه استقرار يافته مي توانستند ارائه دهند. علاوه بر اين پرتغاليها باور داشتند تجار ونيزي تجارت کالاهاي اروپايي را در اتحصار خود در آورده اند و مانع آنان در دسترسي به بازارهاي پرسود اقيانوس هند مي شوند. پرتغاليها به سرعت حدس زدند آنها تنها زماني مي توانند اين وضعيت را تغيير دهند که از نيرويي سبعانه استفاده کنند

اين نوشته ترجمه اي از اين متن است

هیچ نظری موجود نیست: