و ذا النون اذ ذهب مغاضباً فظن ان لن نقدر عليه فنادي في الظلمات ان لا اله الا انت سبحانک اني کنت من الظالمين فاستجبنا له و نجيناه من الغم و کذلک ننجي المؤمنين

چهارشنبه، مرداد ۲۴، ۱۳۸۶

تاريخ اصلاحات 2

آلبرت از منز؛ 1517

آلمان جايي بود که در آن دنياگرايي در کليساي کاتوليک رم به نحو آزار دهنده اي بروز يافته بود. برخي از مناطق که که بر روي هم امپراطوري روم مقدس را تشکيل مي دادند تحت حاکميت اسقفهايي بي ملاحظه بودند که به روش شاهزاده هاي رنسانس زندگي مي کردند و به طور عمده در ميان ايشان آلبرت اسقف منز و يکي از هفت رأي دهنده سلطنتي نقش برجسته اي داشت

آلبرت تا سن بيست و چهار سالگي اسقف شد و علاوه بر منز يک مقام اسقفي ارشد دوم نيز به دست آورد. چنين تنوع منصبي مغاير قانون بود اما پاپ لئوي دهم موافقت کرد در ازاي يک کمک بزرگ براي هزينه هاي ساخت سنت پيترز در حال احداث چنين قانون شکني را ناديده بگيرد. هم پاپ و هم اسقف ارشد مرداني دنيوي بودند و پاپ از خاندان مديسي بود. لئو براي پرداخت بدهيهاي مقرر به آلبرت حق امتياز فروش بخشايش را براي کمک به ساختمان سنت پيترز اعطا کرد. نيمي از پول هر بخشايش به رم فرستاده مي شد و نيمه ديگر در اختيار آلبرت بود تا بدهيهاي خود را بازپرداخت کند. او پول اصلي را که براي کمک به ساختمان سنت پيترز به رم فرستاده بود از فوگرز از اوگسبرگ قرض کرده بود

اين قرارداد مخفيانه اگر به اطلاع دينداران مي رسيد شايد ايشان را ناراحت مي کرد. اما تکان دهنده تر از اين موضوع، رفتار راهب يوهان تتزل بود که آلبرت او را براي فروش بخشايش به کار گرفته بود. تتزل نمايش بازي مي کرد. او زماني که براي جمعيت ساده لوح در شهرهاي آلمان موعظه مي کرد از نظريه رسمي بخشايش بسيار فراتر مي رفت. او وعده مي داد به محض اين که پرداخت مناسبي از سوي افراد انجام شود عزيزان از دنيا رفته آنان در عالم برزخ از درد رهايي مي يابند. او حتي براي رساندن منظور خود بيتي عاميانه سروده بود: همين که سکه در صندوقچه به صدا درآيد، روح از عذاب برزخ به درآيد

در اکتبر 1517 تعدادي از اهالي با قبضهايي که به موجب آنها از تتزل بخشايش خريده بودند به ويتنبرگ بازگشتند. بخشايش چنان تأثيرگذار شده بود که برخي بر اين باور بودند که بخشايش مي تواند موجبات جبران گناه مردي را فراهم آورد که به مريم باکره تجاوز کرده است. اخبار اين تحريف آشکار به گوش استاد دانشگاه ويتنبرگ رسيد

نود و پنج رساله لوتر؛ 1517

مارتين لوتر که مردي هم موقر و هم شورمند بود يک راهب آگوستيني بود که در دانشگاه تازه تأسيس ويتنبرگ که بوسيله فردريک خردمند، حاکم ساکسوني بازگشايي شده بود الهيات درس مي داد. او که چنين موضوعي را براي خود نمي پسنديد به اين نتيجه رسيد که هيچ مقداري از فضيلت يا رفتارهاي نيکو نمي تواند اساس سعادت باشد (طبق نظريه اي که جبران گناهان را با کارهاي نيکو ممکن مي دانست). او بر اين باور بود که براي اين که زندگي مسيحي بي معنا نباشد، ايمان يک گناهکار بايد تنها فضيلتي باشد که ممکن است موجب شمول لطف خداوند بر بنده شود. به اين ترتيب لوتر به نحو پرحرارتي به نظريه اي جايگزين باور پيدا کرد که طبق آن جبران گناهان تنها با ايمان ممکن بود و او براي تأييد اين نظر در نوشته هاي سنت پل شواهدي يافته بود

براساس مفهوم لوتري جبران بوسيله ايمان، هيچ چيز نمي توانست غيرقابل قبولتر از اقدام نسنجيده تتزل در فروش لطف خداوند باشد. لوتر اغلب در مراسم کليسا برعليه فروش بخشايش سخن مي راند. او اکنون در جايگاهي شناخته شده تر قرار گرفته بود. او نود و پنج پيشنهاد خود را درباره ماهيت ايمان و فعاليتهاي کليساي معاصر به رشته تحرير درآورد. لحن اين رسالات که به اختصار چنين خوانده مي شد دانشگاهي بود. اما فحواي دروني آن صرفنظر از انتقاد از بخشايش، مبتني بر اين بود که حقيقت را بايستي به جاي تعاليم کليسا در متون مقدس يافت. زماني که او رسالات خود را در 31 اکتبر 1517 بر در دانشگاه همه قديسان در ويتنبرگ با ميخ کوبيد، آن را تنها به عنوان موضوعي براي بحث مطرح کرده بود

نود و پنج رساله به جاي اين که آغازي براي يک مباحثه باشد جرقه يک آتش عظيم اروپايي را برافروخت که در شدت و خشونت همتايي ندارد. اصلاحات در بيش از يک قرن مسيحيت غربي را منهدم ساخت و چنان عدم تحمل و نفرتي به بار آورد که در برخي جوامع مسيحي تا به امروز ادامه دارد. هيچ مجادله فرقه اي ديگري در مذاهب ديگر همتاي آن نيروي تخريب کننده و آن وحشيگري و تلخي که در سال 1517 در ويتنبرگ آغاز شد نيست

لوتر نيز مانند هر فرد ديگري با واکنش فوران که اکنون او را در برگرفته بود و در سال اول کند ولي پس از يکي دو سال شتاب گرفت شگفت زده شده بود. شدت و خشونت اين واکنش ناشي از چندين عنصر نامعمول بود. دستگاه پاپ مصمم بود تا اين جسارت را سرکوب کند. نوشته هاي لوتر در رم در سال 1520 سوزانده شدند و پس از آن طرد کليسايي او در سال 1521 اعلام شد. اين بخش قابل پيشگويي ماجرا بود. عناصر غيرمنتظره موضوع مربوط به شرايط آماده براي حمايت از لوتر در آلمان بود که ناشي از نارضايتي عميق از دخالت دستگاه پاپ و اثر صنعت نسبتاً جديد چاپ بود. قبل از گوتنبرگ اخبار کفرگويي لوتر تنها به کندي گردش مي کرد. اما اکنون نسخه هايي از نود و پنج رساله در طي چند هفته در تمامي اروپا منتشر شده بود. يک بحث سخت با نوشته جاتي که بوسيله چاپگران منتشر مي شد درگرفت. بسياري از اين نوشته ها از قلم لوتر بودند. در طي شش سال و تا سال 1523 چاپگران اروپايي 1300 ويرايش مختلف از نوشته هاي او را چاپ کردند

در چنين شرايطي ناممکن بود اين موضوع مخفي نگاه داشته شود. هر رفتاري که برعليه شخص لوتر انجام مي شد قطعاً بحراني برمي انگيخت. هر چند در سالهاي اول امنيت او به طور عمده وابسته به حمايت فردريک خردمند بود که در تحويل استاد افتخارانگيز و متأله مشهور ولي بحث برانگيز دانشگاه خود به رم اکراه داشت. حمايت از راهب طرد شده در ميان شواليه هاي آلماني چنان قدرتمند بود که امپراطور جوان چارلز پنجم مجبور شد سخنان او را در گردهمايي که در سال 1521 در ورمز برگزار شد بشنود. لوتر در سفر خود به اين گردهمايي تضمين امنيتي داده شده بود. بيشک او از ارزش تضمين سلطنتي براي امنيت جان افراد چنان که يک قرن پيش در مورد هوس اعمال شد اطلاع داشت ولي با اين وجود او اين چالش را پذيرفت

گردهمايي ورمز؛ 1521

در حالي که هوس تقريباً به تنهايي در سال 1414 وارد کنستانس شد، لوتر با حمايت جمعيت بزرگي از شواليه هاي آلماني شيفته خود وارد گردهمايي ورمز شد. با اين وجود از نظر امپراطور هدف از اين رويارويي اعلام دستور او براي صرفنظر کردن لوتر از نظرياتش بود. در يک سخنراني طولاني لوتر توضيح داد که او از نظرياتش باز خواهد گشت اگر براساس متن مقدس يا استدلال نادرست بودن آنها اثبات شود. در غير اين صورت او بايستي نسبت به آگاهي خود و درکي که از کلام خداوند دارد متعهد باقي بماند. رسانه هاي چاپي به زودي اين مطلب را به اين سخن پرمغز کاهش دادند که از آن پس در يادها ماند: من اينجا ايستاده ام. کاري غير از اين نمي توانم بکنم. در بيانيه ورمز امپراطور و انجمن با لحني خشن و ناهنجار لوتر را به عنوان عنصري متمرد اعلام نمودند. لوتر با استفاده از تضمين امنيتي چندروزه، ورمز را ترک کرد. زماني که اين تضمين به پايان رسيد وظيفه هرکدام از رعاياي وفادار امپراطور بود که کفرگو را دستگير کند. و اين اتفاق ناگواري بود که به نظر مي رسيد رخ مي دهد. لوتر در گاري خود در طول مسير حرکت مي کرد که مردان مسلح به تاخت به دنبال او آمدند و وي را بيرون کشيدند. او براي حدود يکسال در جمع ديده نشد به طوري که اين وضع باعث شد بسياري اين طور تصور کنند که او مرده است. اما مردان مسلح از جانب فردريک خردمند آمده بودند. آنان براي امنيت لوتر او را به يکي از قلعه هاي فردريک منتقل کرده بودند. در آنجا به او پوشش و هويتي جديد با نام جورج و منصب شواليه خرده پا داده شد

وارتبرگ؛ 1521-1522

لوتر کشيش به عنوان يک زنداني در قلعه کوهستاني وارتبرگ مانند جانکر جرج يک اشرافي خرده پا لباس مي پوشيد. ريشهايش بلند شد و چاق و بيقرار شد و از يبوست رنج مي برد. خودش اين مشکل را به کم بودن فعاليتهاي بدني و رژيم غذايي نامعمول نسبت مي داد. او در اين شرايط درگيرطوفاني از فعاليتهاي فکري شد. او با استفاده از متون مقدس خطابه هايي را براي مراسم و گردهمايي کليسايي آماده مي کرد. اعلاميه هايي مي نوشت. و مهمتر از همه کاري را کامل نمود که عميقاً هم لوترانيسم و هم ادبيات آلمان را توسعه داد. او عهد جديد را از يوناني به آلماني فخيم و محاوره اي ترجمه نمود. او نسخه نهايي خود را در کمتر از سه ماه کامل کرد اما اين اثر مبتني بر کارهايي مقدماتي در ويتنبرگ بود

علاقه لوتر به ترجمه عهد جديد از يوناني اصلي به آلماني در سال 1518 با ورود يک استاد جوان به ويتنبرگ، فيليپ ملانکتون برانگيخته شده بود. سخنرانيهاي او درباره هومر لوتر را براي آموختن يوناني علاقه مند کرد. ملانکتون که به زودي در اصلاحات مذهبي به دستيار لوتر تبديل شد در اولين تلاشهاي لوتر براي ترجمه راهنماييهايي ابراز مي داشت. لوتر اين کار را در وارتبرگ احيا کرد. عهد جديد او در سپتامبر 1522 (که بعداً به نام سپتامبر انجيل شناخته شد) براي انتشار آماده بود. انجيل کامل لوتر همراه با عهد عتيق که از عبري ترجمه شده بود در سال 1534 منتشر شد

در مدت غيبت لوتر از ويتنبرگ، ملانکتون قادر نبود يک گروه تندرو را که خواستار تسريع در روند اصلاحات بودند کنترل کند. رهبر اين جريان آندرياس فون کارلستات يک استاد و کشيش در دانشگاه بود که قصد خود را مبني بر ازدواج با يک دختر 16 ساله اعلام کرده بود و مراسم کليسا را با لباسهاي عادي خود به انجام مي رساند و در مراسم عشاي رباني در کنار نان از شراب نيز استفاده مي کرد. در ادامه فعاليتهايش براي نابود کردن تصاوير مقدس دعوت به عمل آورده بود

چنين رفتارهاي تندروانه اي به طور کامل در تضاد با شخصيت لوتر بود. او ماهيتي محافظه کار و محتاط داشت و تنها موضوعات مربوط به متون مقدس و ايمان را از اين رويکرد مستثني کرده بود. لوتر در مارس 1522 به ويتنبرگ بازگشت تا با به خطر انداختن امنيت خود بحران را سامان دهد. او که اکنون دوباره به روش زندگي راهبان آگوستيني بازگشته بود مجموعه اي از خطابه هاي قدرتمند ايراد کرد که وضعيت را آرام کرد. اما پيشگام تندروي اصلاحات ويتنبرگ را ترک کرد

در سالهاي 1524 و 1525 آشوبهاي مذهبي و اجتماعي درست با همان خشونتي که چارلز پنجم و ديگران در گردهمايي ورمز پيش بيني کرده بودند با يکديگر ترکيب شدند. در سال 1524 دهقانان از طريق جنگل سياه شورش کردند و چندين قانون باستاني را شکستند. آنچه که در ارتباط با اصلاحات اهميت بيشتري از اين مورد داشت، قيام مشابهي بود که در تورينگيا در سال 1525 انجام شد. در اين مورد دهقانان تحت رهبري توماس مونتزر بودند که قبل از اين از پيروان لوتر بود

مونتزر و جنگ دهقانان؛ 1525

توماس مونتزر که يک واعظ آتشين بود در شهرهاي مختلف آلمان و در پراگ تلاشهاي زيادي براي برانگيختن مردم به جنبش صليبي برعليه بيخدايان انجام داد. او سرانجام در مولهوزن در سال 1525 به توفيق رسيد. او با استفاده از تهييج بي نظم جنگ دهقاني، که سال قبل از آن در منطقه جنگل سياه آغاز شده بود، در رأس مؤمناني به حرکت درآمد که برعليه آنان که در برابرشان بايستند تهيه نظامي ديده بودند. هرچند تاريخنگاران مارکسيست اين حرکت را يک انقلاب سياسي خوانده اند اما نوشته هاي مونتزر چنين مطرح مي کنند که او به طور عمده تحت تأثير خشم مذهبي بوده است. هرگونه کليساي استقرار يافته دشمن او بود. او همچون آناباپتيستها خواستار مذهب مردمي بود

لوتر به خوبي از احتمال بي نظمي در چنين حرکاتي مطلع بود. او با بالا گرفتن خشونتها براي کنار کشيدن خود گامهايي برداشت. او که تا اين سن به اين گونه اعلاميه هاي آتشين عادت کرده بود بيانيه اي با لحن تند و خشن نوشت. در اين بيانيه که با عنوان عليه دسته هاي قاتل و دزد دهقان نگاشته شد چنين آمده بود که بگذاريد هرکس مي تواند اقدام به ضرب و شتم و سلاخي و مجروح کردن ديگران کند به ياد داشته باشد هيچ چيز شيطاني تر از شورش نيست. در برابر يک سگ ديوانه لازم است آن را بکشيد

از بخت بد لوتر، زماني که اعلاميه منتشر شد، مونتزر و دهقانان در ماه مه بوسيله اشراف محلي در جنگي در فرانکن هوزن شکست خورده بودند. چنان که مي توان پيش بيني نمود انتقامجويي اشراف در برابر دهقانان سخت و سبعانه بود. برخي تخمينها اعلام کرده اند تا حدود صدهزار دهقان محاصره و قصابي شدند. مونتزر دستگير شد و چنان شکنجه شد تا از عقايد خود دست کشيد و سپس اعدام شد. از آن پس سخنان لوتر عليه او نقل قول مي شد. اين تجربه بي اعتمادي لوتر را نسبت به سياست پابرجا نمود. در عوض در همان سال او شکل جديدي از کشيش مسيحي محلي را در جامعه مطرح کرد

لوتر و کاترين؛ 1525-1546

دوازده راهبه که تحت تأثير انديشه لوتر درباره آزادي وجدان قرار گرفته بودند متمايل به ترک محل خدمت خود بودند. لوتر به آنان کمک کرد تا اين کار را انجام دهند. زماني که آنان وارد ويتنبرگ شدند يک رهگذر چنين گفت که يک بار گاري از باکرگاني وارد شهر شده است که براي ازدواج اشتياق بيشتر از زندگي کردن دارند. خداوند به ايشان شوهراني بدهد که بدتر از آن ممکن نباشد. لوتر براي همه ايشان غير از يک نفر، کاترين فون بورا شوهراني يافت. به اين ترتيب لوتر خود با او ازدواج کرد. لوتر اولين رهبر اصلاحات نبود که ازدواج مي کرد زيرا زوينگلي اين کار را يکسال قبل از او انجام داده بود. به زودي لوتر توانست چنين براي يک دوست بنويسد: کاترين من حامله است، به زودي کودکي از يک راهب و راهبه متولد مي شود

در پايان اين زوج شش فرزند از خود داشتند و چهار تاي ديگر به فرزندي پذيرفتند. خانه آنان در ويتنبرگ که صحنه يک خانواده در حال رشد بود و محل آمد و شد دانشجوياني که براي غذا خوردن مي آمدند، نمايشگر اولين زندگي کشيشي در مسيحيت غربي بود که يک روش تأثيرگذار را درباره چگونگي جوامع پروتستان به نمايش مي گذاشت

لوتر خود در اين زمان هنوز يک متمرد محسوب مي شد. زماني که گردهمايي سلطنتي در نوبت بعد تشکيل جلسه داد تا موضوع اصلاحات را در سال 1530 در آگسبورگ مورد بررسي قرار دهد، ملانکتون بايستي به جاي او در گردهمايي شرکت مي کرد. و خود اصلاحات نيز اکنون دچار چالشهايي دروني شده بود. لوتر در سال 1525، سال ازدواج خود دو نوشته لاتين درباره عشاي رباني دريافت کرد که عميقاً با آن مخالف بود. نويسنده آنها زوينگلي رهبر اصلاحگران سوييسي بود

اين نوشته ترجمه اي از اين متن است

هیچ نظری موجود نیست: