و ذا النون اذ ذهب مغاضباً فظن ان لن نقدر عليه فنادي في الظلمات ان لا اله الا انت سبحانک اني کنت من الظالمين فاستجبنا له و نجيناه من الغم و کذلک ننجي المؤمنين

سه‌شنبه، اسفند ۲۸، ۱۳۸۶

از این روزها 3.4

همیشه فکر می کردم اعترافی که مسیحیان تو کلیسا درباره گناهانشون انجام می دهند کار درستی نیست. نمی دونم شاید به عنوان یک وظیفه شرعی و رفتار ثابت لازم نباشه ولی بد نیست بعضی وقتها درباره بعضی موضوعات این کار رو آدم انجام بده. عوامل و حقایقی که وجود داشته اند و ما خودمون هم تا حدودی از وجودشون و تأثیرگذاریشون اطلاع داشته ایم اما کمتر به خودمون جرأت داده ایم به نحوی جدی و دقیق اونها رو مورد بازبینی و رسیدگی قرار بدیم. به این وضعیت برسیم که با مطرح کردن اونها در دنیای بیرون، بتونیم از بیرون به اونها نگاه کنیم و به این باور برسیم که اینها الزاماً بخشی از ذات ما نیستند و اگر نکات منفی ای درباره اونها وجود داره می شه اونها رو ریشه کن یا اصلاح کرد. پیله هایی که به دور شخصیت خودمون تنیده ایم بخشی از واقعیات ما نیستند. حلقه ها و زنجیرهایی که طبق اقتضای شرایط به ما وصل شده اند نمایانگر وجود واقعی ما نیستند. همین که به این شناخت برسیم که بین اونچه که واقعاً بخشی از ما نیست و واقعیات وجودی خودمون افتراق قائل بشیم یک جور احساس رهایی و وسعت نظر به آدم می ده. به همین خاطر من امروز بعد از اون نوشته دیشبی راحت تر بودم. احساس می کردم دیگه چیزی وجود نداره که بخوام به خاطر پوشیده نگه داشتنش خودم رو به زحمت بیندازم. یا شاید به عبارت درست تر باید بگم از مجموعه حقایقی که باید سعی کنم مخفی نگه دارم باری رو بر زمین نهاده ام و راحت تر شده ام. به جای این که نگران این ذهنیات مغشوش باشم و در اونها فرو برم می تونم به فکر راهی که در پیش هست باشم.

یکی از عواملی که به خصوص تا همین اواخر باعث می شد از آدمها فاصله بگیرم این باور زاهدانه بود که از خلق زمانه باید کناره گرفت. اونچه در بین مردم زمانه در گردشه چیز بی اهمیت یا حتی فسادبرانگیزیه که باید عطایش رو به لقایش بخشید و به این ترتیب مردم رو باید به کار خودشون وانهاد و حتی الامکان از برخورد و مخلوط شدن با اونها بایستی پرهیخت. خوش رفتاری با مردم یعنی به جا آوردن نمایشی بعضی مناسبات و ترتیبات مختصر آداب معاشرت و در عین حال عدم دل بستن و جدی گرفتن زندگی و روابط و امورات مختلفی که در ارتباط با اونها در جامعه می گذره. تا جایی که من فهمیده ام چنین باوری ریشه های عمیقی به خصوص در گروههای اجتماعی سنتی و مذهبی ایران داره. فکر می کنم تعهد به چنین آموزه ای یکی از رکنهای اساسی صداقت در دینداری و از جمله مصداقهای توحید عملی تلقی می شه. بنابراین بازنگری در این باور و انطباق اون متناسب با وضعیت واقعی جامعه امروز نه فقط یکی از زاویه های تاریک ذهن من رو در برقراری رابطه با دیگران ممکنه روشن کنه بلکه به یکی از دغدغه های عمومی که بسیاری باهاش درگیر هستند پاسخ خواهد داد. اینجا فکر نمی کنم بتونم نوعی موضع گیری جدی و قطعی درباره این مطلب اتخاذ کنم ولی همین قدر هم کارگشاست که امکان بازنگری و احیاناً تعدیل این باور رو در ذهن و نظر داشته باشیم. من شخصاً هرچند مدتهاست باور عمیق و تمام عیاری به این موضوع ندارم و از نظر فکری و عاطفی برای مردم و خواسته ها و دغدغه هاشون نقش مهمی در زندگی خودم قائل هستم، اما در هر حال کم و بیش در عمل فکر می کنم تحت تأثیر این طرز تلقی از جامعه بوده ام. رویکردهای نوظهورتر و محافظه کارانه دیگری هم در ارتباط با جامعه وجود داشته اند که کم و بیش از دور و بر علائمی رو از اونها دریافت می کرده ام و لااقل تا حدودی و به طور ناخودآگاه تحت تأثیرشون بوده ام. این که دوست واقعی وجود نداره، دوستان از پشت به همدیگه خنجر می زنند، کلاهبرداری و خیانت و دروغگویی زیاده و خلاصه هر مطلب دیگه ای که این طور می خواد نشون بده که جو جامعه ناامن، وحشیانه و غیرقابل اعتماده. این نوع برداشتهای جدیدتر درباره جامعه هم که شاید ویرایش و تدوامی از همون باور اولیه است افراد رو به کناره گرفتن از جامعه و برخورد سرسری و گذرا با جامعه دعوت می کنند. اگر تصویر روشن و خودآگاهانه ای در ارتباط با این موضوعات داشته باشم بهتر می تونم تکلیف خودم رو در برخورد با آدمهای جامعه روشن کنم.

یکی دیگه از مشکلات من موقع صحبت کردن با دیگران اینه که همیشه ناخواسته و ناخودآگاه موضع خودم رو در ضعف و حتی مورد اتهام تصور می کنم. این هم یکی از اون پدیده های عجیب غریب روانی ایه که به طور فراگیری بر دوره های طولانی ای از زندگی من سایه انداخته. همیشه این طور خیال می کنم که آدمهای مختلف اطرافم و حتی اعضای خانواده ام با بدبینی و نگاه تهمت آمیز یا با تحقیر و توهین به من نگاه می کنند. تا وقتی اونها صحبت نکنند و من تو صحبتهاشون علائمی از این پیدا نکنم که در اون لحظه چنین دیدگاهی نسبت به من ندارند، از سکوت و نگاههاشون یا از صحبتهای دوپهلو یا بی ربطشون به نوعی احساس آرامش یا اعتماد به نفس نمی رسم. البته این توهم خیلی قوی نیست ولی همیشه لااقل بارقه هایی از اون در ذهن من وجود داره. این اوصاف و شرایط شاید نتیجه نوعی خودکمتربینی باشه. شاید اثر ناخودآگاه مجموعه تنبیه ها یا توهینهایی باشه که لابد زمانی در کودکی تحمل کرده ام اما خاطره روشنی از اونها ندارم. شاید یک روش اولیه برای غلبه بر این احساس این باشه که نوعی رفتار کنم یا صحبت کنم که در همون ابتدای رابطه اطمینان به دست بیارم که دیدگاه طرف مقابل درباره من مثبته. ولی برای حل کردن اساسی این مشکل باید بیشتر از اینها روی دیدگاه خودم درباره دیگران و خودم کار کنم و اونو مثبت و روشن و روان بکنم. یک بعد دیگه این احساس ضعف در رابطه، از این موضوع ناشی می شه که مدتهاست با قاطعیت صحبت نمی کنم. حتی از دوران دبیرستان به خاطر میارم که دوستانم از من می پرسیدند چرا با شک و احتمال صحبت می کنم. در سالهای اخیر این نسبی گرایی و مطلق گریزی که شکل و ریخت فلسفی تری پیدا کرده تشدید شده و من رسماً خیلی از اوقات با بی اعتمادی درباره احساسات، افکار و خواسته های خودم صحبت می کنم. در چنین شرایطی زمانی که طرف مقابل با قاطعیت و اعتماد به نفس هرچند کاذب و نمایشی صحبت می کنه اثر فوری که سخنانش بر من می ذاره احساس ضعف و بهت و بلاتکلیفی در برابر ادعاهای طرف مقابله. البته به تجربه به من ثابت شده که بسیاری از این صحبتها و ادعاهای سرسری و قاطعانه افراد، سست تر و مشکوک تر از سخنان نسبی و دور از قاطعیت خودم بوده. اما این نتیجه گیری رو بعد از فکر کردن بعدی به صحبتهای افراد به دست میارم و در همون زمان رخ دادن گفتگو معمولاً نمی تونم به این نتیجه گیری برسم. این وضعیت نابرابر گاهی باعث می شه تشویق بشم من هم در گفتگوها مانند دیگران با ادعاهای پوچ ولی قاطع در برابر طرفهای مقابل موضع گیری کنم یا لااقل بدون این که مورد تردید بودن ادعاهای طرف مقابل بر من ثابت شده باشه پیشاپیش اونها رو مشکوک تلقی کنم تا بتونم موقعیت خودم رو در گفتگو حفظ کنم.

یادمه در اوصاف آدمهای خجالتی این طور می خوندم که زمانی که اونها می خواهند در جمع صحبت کنند بیشتر از این که به موضوع صحبت فکر کنند به خودشون و تصویری که از خودشون در ذهن دیگران بوجود میاد فکر می کنند. این اشتغال و نگرانی ذهنی بیش از حد نسبت به خود باعث می شه تا آدمهای کم رو به زحمت بتونند این جرأت رو به خودشون بدهند تا در میان جمع به راحتی اظهارنظر بکنند. این خصوصیت به خوبی در مورد من صدق می کنه. در واقع تا زمانی که واقعاً مجبور نباشم در چنین وضعیتی صحبت کنم از ابراز نظر داوطلبانه پرهیز می کنم. من البته در جمع زیاد صحبت کرده ام ولی تا جایی که یادم میاد همه مربوط به یک سری موقعیتهای تکراری بوده که بتدریج بهش عادت کرده ام و صحبت درباره مطلبی بوده که از من انتظار داشته اند درباره اش سخن بگویم. ولی برعکس در موقعیتهایی که اظهارنظر در اونها داوطلبانه بوده و جمع هم یک جمع واقعاً دوستانه و کوچک نبوده علیرغم این که اشتیاق زیادی برای صحبت کردن یا سؤال پرسیدن احساس می کرده ام هیچ وقت نتونسته ام به خودم جرأت اظهارنظر بدم. عامل اصلی مشکل ساز در اینجا همونیه که در این باره بهش پرداخته اند؛ اشتغال ذهنی بیجا در مورد خود. در چنین موقعیتی اگر به طور اتفاقی هر عاملی وجود داشته باشه که ذهن فرد رو از خودش پرت کنه به او کمک بزرگی خواهد کرد تا به راحتی و بدون احساس نگرانی حرفش رو بزنه و بدون این که حتی یادش بیاد چقدر زمانی از شروع کردن سخن خودش واهمه داشته مدتها به سخن پردازی ادامه بده. اینجا اون شعر حافظ مصداق پیدا می کنه که تو خود حجاب محفلی از میان برخیز. یک جنبه دیگه از همین مطلب اخیر این موضوعه که اصولاً اظهارنظر شخصی در برابر دیگران نوعی تجربه و تمرین و اعتماد به نفس می خواد. من در این مورد به طور معکوس و البته ناخودآگاه تمرین می کرده ام که اظهارنظر شخصی خودم رو در بین بقیه حرف و حدیثها مخلوط نکنم. بارها دیده ام اساتید دوستان و اطرافیان در موارد کاملاً بی ربط ناگهان در میان بقیه حرفهاشون به اظهارنظرهای شخصی و ابراز احساسات فردی خودشون می پردازند اما من برعکس اغلب اوقات در چنین موقعیتهایی از خودم می پرسیده ام کسی که نظر شخصی من رو نپرسیده پس من هم تنها به یک جواب فنی و منطقی و خشک اکتفا می کرده ام و هیچ وقت احساسات و نظرات شخصی خودم رو در گفتگوها دخالت نمی داده ام. فکر می کنم از این به بعد باید بیشتر تمرین کنم و خودم رو آزادتر بذارم و در هر فرصت متناسبی که دست می ده از ابراز احساسات فردی و اظهارنظرهای شخصی خودداری نکنم.

هیچ نظری موجود نیست: