سفرهای اکتشافی اروپائیان؛ تجارت شکر و برده

توسعه طلبي اروپايي در آن سوي درياها در قرنهاي پانزدهم و شانزدهم به طور اوليه در دو جهت رشد کرد. راستاي اول اين رشد در امتداد سواحل غربي آفريقا روي داد که در آن پرتغاليها در لشکرکشيهاي تهاجمي يا تجاري در جستجوي محصولاتي مانند برده، عاج، فلفل و طلا بودند. دومين جهت اوليه توسعه به سوي جزاير اقيانوس اطلس بود. در اين جزاير اروپائيان سرزمينهايي قابل بهره برداري و نه الزاماً مسکوني يافتند که از طريق آن محصولاتي طبيعي از قبيل عسل و الوار جمع آوري مي کردند. در نتيجه کمبود سرزمينهاي قابل کشت در ايبري، استعمارگران در نهايت براي سکونت در اين سرزمينها مصمم شدند و در صدد پرورش محصولاتي مانند گندم و در نهايت شکر برآمدند. توليد شکر به نحو ممتازي سودآور بود اما براي توليد به زمينهاي وسيع و نيروي کار فراوان نياز داشت. به اين دو علت تجارت شکر و برده در بهره برداري اروپائيان از جزاير اقيانوس اطلس به نحو نزديکي در يکديگر ممزوج شدند. اين روش استخراج منابع در نهايت به سمت قاره آمريکا توسعه يافت

کشت و صنعت شکر

تشکيلات سرمايه دارانه کشت و صنعت به نحوي سامان يافته بود تا محصولات کشاورزي با ارزش تجاري بالا را با استفاده از يک شکل اجتماعي باستاني _ برده داري _ که نيروي کار آن را تأمين مي کرد توليد کند. سود ناشي از توليد شکر در حکم انگيزه اي بود که در جهت توسعه تشکيلات کشت و صنعت کار مي کرد. اين روش در منطقه مديترانه به بلوغ رسيد و در نهايت در امتداد اقيانوس اطلس به آمريکا توسعه يافت. ساير محصولات تجاري نيز از قبيل پنبه، نيل و تنباکو با روش هماهنگ با اين تشکيلات توليد شدند اما شکر اولين نمونه اين محصولات بود

کشت نيشکر در اصل متعلق به جنوب غربي آسيا بود. از آنجا اين روش توسط فاتحان عرب در قرنهاي دوازدهم و سيزدهم به ايران و سپس به مديترانه شرقي برده شد. مدت کوتاهي پس از معرفي نيشکر به منطقه مديترانه اي، اين محصول در کشتزارهايي مشابه مجتمعهاي کشت و صنعت بعدي که در آمريکا راه اندازي شدند پرورش يافت. تا قرن چهاردهم قبرس با استفاده از نيروي کار بردگان سوري و عربي به يک توليد کننده بزرگ تبديل شد. در نهايت شکر راه خود را به سوي سيسيلي باز کرد و در آنجا کشت و تجارت آن با الگوي مشابهي از نيروي کار برده يا بيگاري، بر روي زمينهاي کشاورزي نسبتاً بزرگ و در همراهي با يک تجارت راه دور به خوبي توسعه يافته ريشه دوانيد. پرتغاليها و اسپانياييها هر دو به سيسيلي به عنوان الگويي که بايستي در مستعمرات خود در اقيانوس اطلس مورد تقليد قرار مي دادند نگاه مي کردند. در سال 1420 شاهزاده هنري براي جويا شدن از چگونگي کشت نيشکر و تربيت کارآموختگاني در اين زمينه تعدادي افراد را به سيسيلي فرستاد

آسيابهاي غلتکي که يک ابتکار در توليد شکر بودند (احتمالاً توسط سيسيليها) در قرن پانزدهم به منطقه مديترانه و جزاير اقيانوس اطلس معرفي شدند. آسياب غلتکي زمان و نيروي کار لازم براي آماده کردن نيشکر را کاهش داد و در نتيجه ظرفيت آسياب افزايش يافت. اين فناوري در ترکيب با تشکيلات توليدي که در منطقه مديترانه توسعه يافته بود به جزاير اقيانوس اطلس منتقل شد و در آنجا گسترش يافت. آخرين عنصر مورد نياز براي رشد اين صنعت تأمين نيازمنديهاي آن به يک نيروي کار بزرگ بود. راه حل آن استفاده از مشارکت بردگان آفريقايي بود

برده داري در ايبري از زمان امپراطوري روم جنبه اي از زندگي روزانه بود. جنگ مداوم بين مسلمانان و مسيحيان در ايبري منبعي ثابت براي تأمين بردگان فراهم کرده بود که البته مقياس آن بسيار کوچک بود. در تاريخ برده داري ايبري تغيير قابل توجهي بوجود نيامد تا اين که با فتح سيوتا بوسيله پرتغاليها در سال 1415 امکان تردد بردگان شمال آفريقا فراهم آمد. تا دهه 1440 برده داري با يک تجديد حيات عمده مواجه شد و اين در نتيجه توسعه تهاجم و تجارت پرتغاليها در امتداد سواحل غربي آفريقا بود. در سال 1448 بيش از يک هزار آفريقايي وارد پرتغال شده بودند و اين رقم در هر سال به تعداد 800 تا 900 نفر افزايش يافت. تا پايان قرن اين افزايش در تجارت برده با شروع به رشد کردن مزارع نيشکر در جزاير آلگاروه و ماديرا همزماني يافت. اين نياز به نيروي کار در مزارع نيشکر، ماهيت برده داري پرتغالي را براي هميشه از حالت بندگي خانگي به بردگي در مزارع تغيير داد. در قرنهاي پانزدهم و شانزدهم تقريباً تمامي جزاير اقيانوس اطلس؛ آزورها، قناريها، جزاير دماغه ورده، سائو تومه و ماديرا جهش کشت نيشکر را تجربه کردند. در سال 1452 ماديرا تحت نظارت شاهزاده هنري مورد سکونت قرار گرفت و تا دهه 1460 به تنهايي تبديل به بزرگترين واحد توليد شکر در جهان غرب شد

کريستوفر کلومبوس به عنوان يک مرد جوان در تجارت شکر ماديرا آموزش ديده بود. او اين تجربه را در دومين سفر خود در سال 1493 با خود به دنياي جديد آورد و در آن زمان کشت و کار نيشکر را به منطقه کارائيب معرفي نمود. اما تا قبل از اوائل قرن شانزدهم صنعت شکر در آنجا شروع به شکوفايي نکرد. اين اتفاق ابتدا در سانتو دومينگو، سپس کوبا و کمي بعد از آن در پورتو ريکو رخ داد. متأسفانه در نتيجه خروج مداوم مردم و منابع از کارائيب به سوي سرزمينهاي اصلي آمريکا که به طمع طلا و نقره به سوي آن کشيده مي شدند، رشد صنعت نيشکر در کارائيب کند شده بود

پرتغاليها در سال 1500 برزيل را کشف کردند. به زودي در روند مسکوني کردن آن اداره استعماري محلي براي جذب افراد آموزش ديده در کشت نيشکر درخواست داد. تا سال 1518 اولين مجتمع کشت و صنعت راه اندازي شد اما تنها در دهه 1530 بود که کشاورزي شکر به خوبي در برزيل استقرار يافت. در سال 1591 صنعت شکر به سرعت در حال توسعه بود تا به نيازهاي فزاينده بازارهاي اروپا پاسخ دهد. تا پايان قرن شانزدهم تجارت برده اقيانوس اطلس تنظيم و تدوين شد و آن را به منبعي قابل اعتماد براي نيروي کار تبديل کرد. تا اين زمان استعمارگران اروپايي از مردم بومي که اروپاييها به غلط آنها را "هندي" مي ناميدند به عنوان برده استفاده مي کردند. نياز به برده ماهر در صورتي که قرار باشد صنعت شکر توسعه يابد اهميت اساسي دارد. بهترين سرمايه گذاري بر روي بردگان مربوط به مردم غرب آفريقا بود که در مجتمعهاي کشت و صنعت اقيانوس اطلس و کارائيب به عنوان سرکارگران نيشکرکار، دروکنندگان، آهنگران، گاورانان و بسته بندي کنندگان شکر تجربه آموخته بودند. تا اوائل قرن هفدهم تغيير رويه از برده داري محلي به برده داري آفريقايي تا حدود زيادي پيشرفت کرده بود

بردگان آفريقايي

برده داري عبارتست از نگه داري نوع بشر به عنوان بخشي از دارايي و اين رفتاري بوده است که از اولين گزارشات تاريخي تا اوائل قرن بيستم شکوفا بوده است. در مورد برده داري در غرب، اين سنتي طولاني بوده است که ريشه هايش به طرز عميقي در سنتهاي يوناني و رومي جا گرفته بوده است. به عنوان مثال ارسطو يک برده دار بود که سياستش در اختيار گرفتن بردگاني بود که زبان مشترکي با يکديگر نداشتند و به اين ترتيب اميدوار بود مانع از شکل گيري هرگونه تباني بين آنان شود

برده داري همچنين در قاره آفريقا تاريخي طولاني داشته است. براي تحليل اين که چرا برده داري اين چنين در آفريقا اهميت داشت درک تفاوتهاي بين تشکيلات قانوني آفريقا و اروپا اهميت اساسي دارد. در ساختارهاي قانوني اروپا، زمين شکلي اوليه از دارايي خصوصي و مولد درآمد محسوب مي شد بنابراين تملک زمين اصل قانوني بنيادي در اين ساختار بود. ساختار قانوني آفريقا به نحوي تکامل يافت که تملک شخصي زمين يا تملک تعاوني آن مطرح نبود. بلکه قانون آفريقا بردگان را به عنوان تنها شکل از دارايي خصوصي و مولد درآمد مي شناخت. موضوع اصلي توليد ثروت در هر دو سيستم يکسان بود ولي اين دو، از جهت تأکيد بر اين که ثروت از کجا توليد مي شود با يکديگر متفاوت بودند؛ محصول ناشي از زمين يا محصول ناشي از نيروي کار. هر دوي اينها اهميت داشتند زيرا هر دو شکلي از دارايي شخصي بازتوليدکننده بودند که به وسيله نسل بعد قابل ارثبري بودند و مي توانستند به کار توليد ثروت ادامه دهند. در آفريقا ماليات به جاي اين که بر زمينها بسته شود بر اساس افراد بسته مي شد و در نتيجه برده داري و تجارت برده شايع بود و براي توليد يک ثروت مطمئن در نظر نخبگان سياسي و اقتصادي آفريقايي اهميتي اساسي داشت. به اين ترتيب يک ساختار پيچيده بومي برده داري مدتها پيش از ورود اروپائيان در حال فعاليت بود. در اوائل قرن پانزدهم بازرگانان اروپايي تهاجمات پراکنده اي براي به دست آوردن برده در امتداد ساحل انجام دادند اما اکثريت تاجران در نهايت دريافتند پيش از اين زمان يک ساختار به خوبي توسعه يافته برده داري در منطقه وجود داشته است و آنان مي توانند به طور مسالمت آميز همانند يک تاجر آفريقايي در اين دستگاه وارد شوند

اشراف پادشاهي کونگو از نظر سرمايه پولي ثروتمند نبودند اما از نظر تعداد برده توانمند محسوب مي شدند. بردگان به عنوان شکل اصلي ثروت در آفريقاي مرکزي نقش اجتماعي بسيار پيچيده تر از آنچه که ممکن بوده است در جامعه اروپايي بازي کنند داشته اند. بردگان به عنوان يک گروه وابسته و وفادار تلقي مي شدند که نخبگان آفريقايي نه تنها از آنها مي توانستند در جهت توليد ثروت استفاده کنند بلکه از آنها در جهت اعمال وظايف مديريتي و نظامي خود سود مي جستند. حاکمان آفريقايي ارزش بردگان خود را به عنوان دارايي خصوصي خود و به عنوان کارگران، سربازان و مستخدمان کاملاً وفادار خود به رسميت مي شناختند. اين ساختار آفريقا بردگاني بسيار ثروتمند و قدرتمند بوجود آورد. امپراطوريهايي مانند امپراطوريهاي قدرتمند سوداني به طور عمده بر ارتشهاي بردگان و مديران برده خود تکيه مي کرد تا از وفاداري و انضباط اشراف محلي اطمينان حاصل کند. اين پويايي داخلي ساختارهاي سياسي و تشکيلاتي آفريقايي در تجارت برده اهميت بسيار بيشتري نسبت به هرگونه فشاري که ممکن بود اروپاييها در اين رابطه اعمال کنند داشت. اکثريت آفريقاييهاي خارج از آفريقا برده بودند و در دنياي اقيانوس اطلس آنان تأثيري عميق از نظر اقتصادي و فرهنگي برجاي گذاشتند. تأثيري که ناشي از نيروي کار آنان و ميراث فرهنگي بود که آنان با خود از آفريقا اورده بودند

شاهراه مياني

از جايي که قسمت بسيار زيادي از تجارت برده به صورت غيرقانوني انجام مي شد تخمين تعداد واقعي آفريقاييهايي که به عنوان برده بر روي کشتيهاي اروپايي حمل و نقل مي شده اند مشکل است. تا پايان قرن شانزدهم ميزان تخميني صادرات بردگان از آفريقا 9500 نفر در سال بود. نتيجه اين بود که در واقع ميليونها آفريقايي بين سالهاي 1450 و 1600 به سمت جزاير اقيانوس اطلس و کارائيب و قاره امريکا عبور داده شدند. براي بسياري از آفريقاييها نقطه شروع براي اين عبور شاهراه مياني بود. شاهراه مياني در بهترين حالت سفري بسيار ناراحت کننده و ضدبشري بود. و در بدترين حالت امتحاني سخت بود که منجر به مرگي آرام و دردناک مي شد

کشتيهاي اروپايي با گروههاي شش نفره اي از افراد که از ناحيه گردن و پاها به زنجير کشيده شده بودند بارگيري مي شدند. بر روي کشتي آنها در زير عرشه نگه داشته مي شدند و در وضعيت سرنگون و در حالي که در رديفهاي دراز به زنجير کشيده شده بودند قرار داده مي شدند. برخي تاريخ نويسان تخمين زده اند به ازاي هر تن بار کشتي چهار برده جابجا مي شده است. شرايط در زير عرشه دهشتناک بود: اين محموله پرجمعيت جايي نگهداري مي شد که جريان هوا بسيار ضعيف و بد بود، گرما غيرقابل تحمل بود و کمبود طول کشنده منابع کافي غذا و آب وجود داشت. بسياري از آفريقاييها از درياگرفتگي رنج مي بردند و به طور مداوم استفراغ مي کردند. غذاي ناکافي منجر به شيوع اسهال مي شد و اين شرايط منجر به شيوع بيماريهايي مانند تب تيفوئيد، سرخک، تب زرد و آبله مي شد

اين شرايط غيرسالم با اين رفتار شايع که براي افزايش سود کشتي را بيش از اندازه از برده بارگيري مي کردند بدتر مي شد. هرچه کشتي بيشتر در دريا مي بود نرخ مرگ و مير بردگان بالاتر مي رفت. سؤال هيچ وقت اين نبود که آيا آفريقايي ها در طي سفر مي ميرند بلکه سؤال اين بود که چقدر از ايشان در يک سفر مرده است. در سفرهاي کوتاه مانند حرکت به سوي سائو تومه از بنين انتظار 5 تا 10 درصد نرخ مرگ و مير وجود داشت. در سفرهاي درازتر مانند حرکت به سوي ليسبون از سائو تومه شايد انتظار 30 درصد يا بيشتر وجود داشت. آنان که از سفر جان سالم به در مي بردند معمولاً به اسکلتهايي تبديل مي شدند که بسياري از ايشان در نتيجه بي توجهي در طي عمليات گمرکي و تا هنگامي که به فروش برسند مي مردند

اين تحميل خفت انساني بي اندازه که مشخصه شاهراه مياني بود باعث مي شد بسياري از آفريقاييها از تکانهاي رواني شديد رنج ببرند. اين موضوع با اين ترس عمومي آفريقاييها ترکيب مي شد مبني بر اين که آفريقاييها براي اين که بوسيله پرتغاليها خورده شوند يا اين که از ايشان روغن يا باروت توليد شود يا از خون آنها براي رنگ کردن پرچمهاي سرخ کشتيهاي اسپانيا استفاده شود به اسارت گرفته شده اند. در واقع اين مهارت آنان در کار کشاورزي و تطابق آنان با آب و هواي حاره اي بود که به شدت در اقتصاد کشاورزي مستعمره هاي اروپايي مورد نياز بود. و اين اقتصادي بود که مبتني بر تشکيلات کشت و صنعت بود

اين نوشته ترجمه اي از اين متن است